مسایل محتوایی قران بخش دوم-(اخلاق در قران)(9)

مقدمات-اصول ومبانی اخلاق-اخلاق فکری وصفاتی وکرداری وجدول ان

اخلاق

الف-مقدمه

اخلاق عبارتست ازملکات وصفات خوب وبدادمی ویافضائل ورذائل انسان.درقرآن کریم آیات بسیاری درخصوص مسائل اخلاقی امده است.پیامبراسلام هدف بعثت خویش راتکمیل بنیانهای اخلاقی اعلام داشته اند(انی بعثت لاتمم مکارم الاخلاق).پیش ازطرح صفات اخلاقی وآیات مربوطه یاداوری چندمساله مفیدخواهدبود.

1-اهمیت اخلاق

آیات الهی درخصوص اهمیت اخلاق

 2جمعه-164ال عمران-151بقره-129بقره-9و10شمس-12لقمان-14و15اعلی-4قمر-

2-آیااخلاق قابل تغییراست؟

اری چون عدم تغییرمشعربرجبراست وبعثت انبیابیهوده خواهدبود.

3-آیااخلاق نسبی است؟

خیرنسبی نیست بلکه ثابت است چه ذات باریتعالی که مظهراصلی اخلاقست ثابتست مردم بایستی ازاخلاق پیروی کنندنه اینکه اخلاق پیروانان باشدبعبارت دیگرحسن وقبح افعال ذاتیست نه نسبی.

4-اصول اخلاقی درقرآن

قرآن مسائل اخلاقی رادررابطه باچهارامرمیداندخالق-مخلوق-خویشتن وطبیعت.آیات رامرورمیکنیم  12تا19لقمان

5-عوامل موثردراخلاق

عوامل زیردرپرورش فضائل اخلاقی موثرست

  الف- پاک بودن محیط.

58اعراف-26و27نوح-97نسا-56عنکبوت

  ب-نقش دوستان ومعاشران(کمال همنشین).

  36تا38زخرف-51تا57صاقات-27و28فرقان

  ج-وراثت وخانواده.

 37ال عمران-33ال عمران-6تحریم-28مریم- 

 د-تاثیرعلم واگاهی.

  55نمل-33یوسف-89یوسف-26قتح-4حجرات-

 ه-فرهنگ جامعه.

   28اعراف-170بقره-58بقره-23زخرف

  و-تاثیراعمال.

 14مطففین-8فاطر-103کهف-103توبه 

  ز-تاثیرتغذیه(لقمه های حلال وحرام).

  41مائده-91مائده-51مومنون-

6-نقش اسوه دراخلاق

4ممتحنه-21احزای-6ممتحنه-12ممتحنه-119توبه-257بقره-71توبه

7-گامهای عملی بسوی تهذیب اخلاق

دراجرای گامهای عملی رعایت چندامرضروریست

 یک-اخلاص درنیت

 154ال عمران-115طه-5بینه-14غآفر-11زمر-39و40حجر-39و40صافات-159و169صافات-24یوسف

 دو-پرهیزازریا

  264بقره-142نسا-38نسا-4تا6ماعون- 

  سه-سکوت واصلاح زبان

23و26مریم-10مریم

  چهار-خودشناسی وخداشناسی

 19حشر-53قصلت21-ذاریات-172اعراف

  پنج-عبادت ونیایش

 21بقره-182بقره-45عنکبوت-19معارج-103توبه-28رعد-153بقره-14طه-29نجم-42طه-38کهف-141احزاب-37نور-205اعراف-90مائده

  گام اول-توبه

  52هود-8تحریم-18نسا-53زمر-31نور-160بقره-146نسا-54انعام-12نوح-70فرقان-7تا9مومن-222بقره-

  گام دوم- مشارطه 

 23احزاب-15احزاب

 گام سوم- مراقبه

 10انفطار-1نسا-14علق-249بس-

 گام چهارم- محاسبه

  7و8الرحمن-18حشر-8رعد-284بقره-14اسرا-

  گام پنجم- معاتبه ومعاقبه  

 2قیامت-102توبه

ب-صفات وملکات اخلاقی درقران

برای مطاله صفات خوب وبددرقرآن کریم باید داستان انبیارامطالعه نمودبرای مطالعه هرفضیلت بایستی ضدان یعنی رذیله مربوط رانیزتوامان نگریست تابهتربتوانیم بامحاسن مفاسد انهااشناشویم

1-تکبروتواضع

تکبریااستکباریعنی انسان خودرابرترازدیگری بداندوعکس آن تذلل وخواریست یعنی تن بهرکاری داده وشخصیت خودراضایع کندوهردواینهامذمومست حدوسط اندوتواضع وفروتنیست

 آیات رامرورمیکنیم

 الف-تواضع 

 54مائده-63فرقان-215شعرا

ب-تکبر

34بقره(تکبرابلیس)-13اعراف-7نوح-15فصلت-88اعراف-22مدثر-23نحل-39عنکبوت-35مومن-173نسا-40اعراف

2-طمع-قناعت

حرص یاازشدت تمایل بچیزی است که موجب دلباختگی بمواهب مادی میشود درمقابل تنبلی بمعنای کناره گیری ازدنیاوتوسل به تکدی وگدائیست حدوسط اندوقناعت است یعنی تمایل طبیعی ومتوازن بدنیا 

 آیات رامرورمیکنیم

120طه(حرص ادم)-85اعراف-24ص-96بقره-11جمعه-1همزه-128توبهو37نحل(فضیلت حرص معنوی)

3-حب الدنیا-اعتزال-دنیادوستی

حب دنیاکه ریشه درحرص داردهمان دنیاپرستی است ومذموم.بیزاری ازدنیانیزمذموم است چه دنیامزرعه آخرتست حدوسط اندودنیادوستی وخداپرستی است

آیات رامرورمیکنیم

   الف-دنیاپرستی

  32انعام-20حدید-185ال عمران-33لقمان-7روم-38توبه-94نسا-67انفال-15هود-28احزاب-212بقره-14ال عمران ب-دنیادوستی 180بقره-96اعراف-11نوح-10جمعه-20فتح-32اعراف-75توبه

4- حسد-نصح

حسدارزوی زوال نعمت ازدیگریست.درمقابل نصح یاخیرخواهی است کهادمی طالب بقآیاافزونی نعمت برای دیگریست

آیات رامرورمیکنیم

 27مائده(حسدقابیل)-4یوسف(حسدبرادران یوسف)-54نسا-109بقره-10حشر-5قلق-47حجر-62و68و79و93اعراف

5-غرور-تواضع-کسالت

غروریعنی خودرآفریب دادن وخوب شمردن که همان نخوت است که شیطان راازدرگاه خداوند رانددربرابران کسالت است یعنی ادمی خودرابیجهت خواروذلیل نماید حدوسط ایندوفروتنی است

  آیات رامرورمیکنیم

 12اعراف-32هود-91هود-51زخرف-77اعراف-14حدید70انعام-32لقمان-6انفطار

6-طول امل-امید-یاس

طول امل یعنی داشتن ارزوهای دورودرازدرمسائل مادی ودربرابران یاس وناامیدیست بویژه یاس ازرحمت خداوحدوسط اندوامیدواری است که موجب رشدادمی است البته ارزوهای دراز درامورمعنوی پسندیده است

.آیات رامرورمیکنیم

 74اعراف-129شعرا-14حدید-16حدید-3حجر-24نجم-1همزه-25محمد-46کهف

7-تعصب-تسلیم دربرابرحق-تقلیدکورکورانه

تعصب بمعنای وابستگی غیرمنطقی بچیزی تاانجاکه حق رافدای آن کند درمقابل آن تقلیدکورکورانه است یعنی بدون اگاهی وچشم بسته ازکسی پیروی شود.حدوسط ایندوتسلیم دربرابرحق وعدم پذیرش ناحق است

  آیات رامرورمیکنیم

 7نوح-23نوح-70اعراف-52انبی-78یونس-170بقره-26فتح-23زخرف-36صافات-65نیا-36احزاب

8-جبن-شجاعت-تهور

جبن یعنی ترس ازهرامرموهوم در مقابل آن تهورست یعنی نترسیدن ازهیچ چیزوهردومذمومست امامیانه اندوشجاعت است که پسندیده است

آیات رامرورمیکنیم

  195بقره-29فتح-58انبی-10نمل-15احزاب-52توبه-39احزاب-174ال عمران

9-توکل-خودباختگی

توکل یعنی سپردن کارها بخداواعتمادبلطف اوست واین امرمنافاتی باحداکثرتلاش انسان نداردبرخلاف خودباختگی که فرد بی اعتماد است وبهرحشیشی متوسل میشود

 آیات رامرورمیکنیم

  71یونس-56هود-3طلاق-6انفال-37ابراهیم-88هود-67یوسف-84یونس-129توبه

10-شهوت-عفت-خمودی

شهوت علاقه شدیدانیان بیک امرمادیست ومفهوم خاص آن شکمبارگی

وبی بندوباری جنسیست وخمودی درمقابل انست حدمیانه آن عفت وپارسائی است یعنی خویشتنداری.

 آیات رامرورمیکنیم

  الف-درموردشهوت

  59مریم-27نسا-28عنکبوت-77تا83هود-80تا84اعراف

 ب-درموردعفت

 273بقره-24و23یوسف-32یوسف-5مومنون-35احزاب-30اعراف-31قصلت-31و60نور-32و53و59احزاب

11-غفلت-یقظه

غفلت هرگونه بیخبری ازشرایط زمان ومکان که دریک لحظه هستی انسانرامبدل بخاکسترمیکند.دربرابران بیداری وذکر است  

آیات رامرورمیکنیم

 36زخرف-179اعراف-97انبی-28کهف-8یونس-7روم-136اعراف-22ق-39مریم-

12-بخل-جود-اسراف

بخل یاشح صفتی است که براثران انسان ازبخشیدن هرگونه دارائی خودبدیگران امساک میکنددرمقابل آن اسراف است که بی حساب بخشیدن ویابدون حساب مصرف کردنست وحدوسط ایندوجوددسخاوتست

.آیات رامرورمیکنیم.

  الف-درموردبخل

 76و77قصص(قارون)-17تا20قلم-75توبه-180ال

عمران-37نسا-38محمد-31اعراف-21معارج

ب-درموردسخا 

 8و9دهر-261بقره-274بقره-92ال عمران-3بقره-29اسرا

13-عجله-فتور-صبر

عجله وشتاب یعنی اقدام بانجام کاری قبل ازاینکه مقدمات لازم آن فراهم شده باشدمثل اینکه میوه راقبل ازرسیدن بچیند.درمقابل فتورواتلاف وقت است که موجب هدررفتن وقت وانرژیست ایندوصفت مذمومندوحدوسط اندوصبروشکیبائی است که بسیارپسندیده است 

آیات رامرورمیکنیم

66کهف(موسی وخضر)-21ص(داودوقضاوت)-114طه(عجله پیامبر)-11اسرا-6رعد-37انبیا-35احقاف-28سجده-44ص-18یوسف-85انبیا-67کهق-249بقره-200ال عمران-153بقره-10زمر-24رعد-75فرقان-151بقره-استثنا(شتاب درامرخیر)133ال عمران-148بقره

14-جاه طلبی-تذلل

جاه طلبی یاریاست طلبی عشق بمقام ونیازباحترام دیگرانست دربرابران تذلل وتواضع است که بسیارپسندیده است.آیات رامرورمیکنیم 55بقره-21فرقان-83قصص-93اسرا-85تا98طه

15-لجاجت-پذیرش حق

لجاجت یعنی پافشاری برامرباطل همانندبهانه جوئیهای بنی اسرائیل امری مذموم است درحالیکه پافشاری برامرحق پسندیده است وانرااستقامت مینامند.آیات رامرورمیکنیم                        

 24نائده-67تا71بقره

16-شکر نعمت –کفرنعمت

کفرنعمت یعنی پوشانیدن ارزش نعمت وندیده گرفتن انست اماشکریعنی قدردانی وتشکرازنعمتهابقلب زبان وعمل.شکرموجب ازدیادنعمت وکقرآن موجب زوال انست

.آیات رامرورمیکنیم  

40نمل-12لقمان-67اسرا-28و29ابراهیم-9و10هود-112نحل

17-غیبت-حفظ الغیب

غیبت انست که انسان پشت سرکسی عیوب پنهان اورااشکارسازددرمقابل حفظ الغیب انست که همان بیان خوبیهای آفراددرغیاب انهاست.غیبت موجب سلب اعتماد سوءظن ریا وانتقام میگردد.آیات رامرورمیکنیم

 12حجرات-19نور-148نسا

18-حسن خلق-کج خلقی(غلیظ القلب)

حسن خلق یعنی گشاده روئی وچهیه شادوزبان نرم وبرخوردخوش باتبسم وابراز کلمات بامحبت است وسوءخلق عکس انست.حسن خلق موجب جلب محبت ارامش روح ورشددرتمامی زمینه هامیگرددوسوءخلق عکس انراموجب میگردد.آیات رامرورمیکنیم

 4قلم-83بقره-34فصلت-18و19تقمان-159ال عمران

19-امانت-خیانت

امانت یعنی حفظ دارائی دیگری ازجمله بیت المال وخیانت یعنی بی دقتی ویاازبین بردن مال دیگری.امانت موجب اعتماد صداقت ومحبت ودوستا میشود وخیانت عکس انرابهمراه دارد.

 آیات رامرورمیکنیم

  8مومنون-32معارج-58نیا-27انفال-283بقره-72احزاب

20-صدق-کذب

صدق وراستی مطابقت گفتارباحقیقت است که همراه باامانتست وکذب عکس انست.کذب ادمی راترسو ریاکارولجوج بارمیاوردبعکس راستی شجاعت صراحت لهجه وجلب اعتمادمردم رابهمراه دارد.آیات رامرورمیکنیم

  1-صدق-119مائده-3عنکبوت-24احزاب-

2-کذب-105نحل-3زمر-28غآفر-10بقره-69یونس-61ال عمران-موارداستثنا(63انبیا-70یوسف)

21-وفای بعهد-پیمان شکنی

وفای بعهدازفطریاتست ومقبول تمامی ادیان وملتهاهمانطورکه پیمان شکنی قبیح است.نقض عهدموجب بی اعتمادی وازبین رفتن اتحاد است

  آیات رامرورمیکنیم

177بقره-8مومنون-32معارج-34اسرا-76ال عمران-91نحل-4توبه

22-بحث منطقی-جدال ومراء.

  بحث منطقی بهترین راه برای کسب حقایق است وجدال ومراءکه همراه باتعصب ولجاجت میباشدموجب عقب ماندگی ونفرت وجدائیست.جدا ل دروغ دشمنی ونفاق رابدنبال دارد.آیات رامرورمیکنیم

 6انفال-18شوری-54کهف-3حج-8حج-36قمر-197بقره-56غآفر

23-سخن چینی-اصلاح ذات البین

درمنازعات مردم وظیفه اصلی هرفرداصلاح بین انانست واین کارپسندیده ایست اما برخی عکس اینکاررامینمایندیعنی بنزین براتش میریزنداین همان سخن چینی ونمامی است.این صفت موجب تفرقه بدبینی ونفرت میشود.آیات رامرورمیکنیم

 1همزه-10تا13قلم-6حجرات-88هود-224بقره-114نسا-85نسا-20قصص(استثناء)

24-حسن ظن-سوءظن

تفسیردرست نمودن ازکاردیگرانرا حسن ظن وعکس انراسوءظن نامند.سوءظن موجب میشوداعتمادازبین برودارامش برهم بخوردودوستان پراکنده شوند.آیات رامرورمیکنیم

 12حجرات-12فتح-6فتح-54ال عمران-12نور

25-تجسس درکارهای مردم-رازداری

تجسس یعنی جستجودراعمال دیگران که بسیارنهی شده است.اماادمی بمحض اطلاع ازمسائل خصوصی دیگران بایستی درحفظ آن بکوشد. آیات رامرورمیکنیم

 87یوسف(تجسس)-16توبه-118ال عمران-3و4تحریم-102توبه

26-حلم(کظم غیض)-غضب

خشم وغضب ازخطرناکترین حالات انسانست که درصورت رهاشدن بزرگترین جنآیات رامیآفرینددرحالیکه بردباری ادمی راازخطرات حفظ میکند.آیات رامرورمیکنیم

  37شوری-134ال عمران-87انبیا-114توبه-75هود-101صافات-63فرقان-199اعراف 

27-عفو-انتقام

عفوهمان گذشت است بهنگام قدرت والارشته انتقام طولانیست وهیچگاه خاتمه نخواهدیافت عفوموجب میشوددشمن تبدیل بدوست گرددحکومت دوام یابدوروح ارامش یابد.آیات رامرورمیکنیم40شوری-199اعراف-96مومنون-34فصلت-14تغابن-126نحل-22نور-178بقره

28-غیرت-بی غیرتی

غیرت یعنی دفاع لازم ازعزض ناموس اموال مملکت دین وائین است بخلاف بی غیرتی که موجب ازبین رفتن همه چیز میشود.غیرت یک نیروی دفاعیست نه تهاجمی

   آیات رامرورمیکنیم.60تا62احزاب-33یوسف-31نور

29-اجتما ع گرائی-انزواطلبی

طبیعت انسان جامعه گراست زیرامدنی بالطبع میباشد.انزواطلبی مذموم است چه گوشه گیری موجب انحرافات فکری سوءظن بدیگران ودورماندن ازتجربیات دیگرانست آیات الهی دراین زمینه عبارتنداز103ال عمران-4صف-115نسا-62و63انفال-27حدید

درسایرمواردبصفحه24فرهنگ موضوعی وسه جلدکتاب اخلاق درقرآن ایت ا... مکارم شیرازی مراجعه فرمائید

ج- صفاتی که دراحادیث امده است.

ریشه تمامی صفات ایمان وکفر (شرک ونفاق) است اولی بانی همه صفات نیک ودومی عامل همه صفات ناپسند میباشد.

یک-صفات خوب وپسندیده

سرشت مومن وکافر وعالم ذر(1441تا1457 )- افرینش خلق بریگانه برستی(1458تا1462)-مومن درصلب کافر باشد(1463 تا1464)-هرگاه خدا خواهد مومن افریند(1465)-صبغه همان مسلمانی است(1466تا1468)-سکینه ایمان است(1469تا1472)- اخلاص(1474تا1479)-شرایع(1480تا1481)-ستونهای دین(1482تا1496)-اسلام حفظ جان کندووسیله ادای امانت گرددولی ثواب اخرت برایمان است(1497تا1502)-هر جا ایمان است مسلمانی هم هست(1503تا1512)-ایمان درهمه اعضای تن بخش است(1513تا1520)-مسابقه درایمان(1521تا)-درجات ایمان(1522تا1527)-نسب اسلام وبنیاد ان(1528تا1530)-خصال مومن(1531تا1534)-صفت ایمان(1535تا1536)-فضل ایمان بر اسلام وفضل یقین برایمان(1537تا1542)-حقیقت ایمان ویقین(1543تا1546)-تفکرواندیشه(1547تا1550)-مکارم(1551تا1558)-فضل یقین(1559تا1569)-رضا به قضا(1570تا1582)-تفویض برخدا وتوکل براو(1583تا1590)-خوف ورجا(1591تا1603)-حسن ظن وخوش بینی بخدا(1604تا1607)-اعتراف به تقصیر(1607تا1611)- طاعت وتقوی(1612تا1619)-ورع-(1620تا1634)عفت(1635تا1642)-اجتناب از محرمات(1643تا1648)-ادای واجبهای الهی(1649تا1653)-استواری برعمل وبیگیری ان(1654تا1659)-عبادت(1660تا1666)-نیت(1667تا1673))-اقتصاد ومیانه روی درعبادت(1674تا1678)-کسیکه عملی باو برسد ثوابی ازخدادارد(1680تا1681)-صبر(1682تا1706)-شکر(1707تا1736)-خوش خلقی(1737تا1754)-خوشروئی(1755تا1760)-راستی وامانت بردازی(1761تا1772)-حیا(1773تا1779)-عفو وگذشت(1780تا1789)-فرو خوردن خشم(1790تا1802)-حلم وبردباری(1803تا1811)-خاموشی ونگهداشتن زبان(1812تا1832)-مدارا وسازگاری(1833تا1838)-نرمش ورفق(1839تا1854) –تواضع(1855تا1867)- دوستی ودشمنی درراه خدا(1868تا1883)-نکوهش دنیا وبیان زهد دردنیا(1884تا1910)-قناعت(1911تا1921)-کفاف(1922تا1927)-تعجیل درکار خیر(1928تا1937)-انصاف وعدالت(1938تا1957)-بی نیازی ازمردم(1958تا1964)-صله ارحام(1965تا1997)-احسان به بدرومادر(1998تا2018)-اهتمام بامور مسلمانان(2019تا1029)- اجلال به سالمندان وبیران(2030تا2038)-اخوت میان مومنان(2039تا2048)-حقی که برای وابسته بایمان وناقض ان ثابت است(2049تا)-برادری بر بایه تعارف(2050)-حق مومن بربرادرخود(2051تا2066)-دیدار برادران(2070تا2086)-مصافحه(2087تا2107)-هم اغوشی(2108تا2109)-بوسیدن(2110تا2115)-مذاکره برادران(2116تا2122)-شادکردن مومنان(2123تا2134)-رواکردن حاجت مومن(2135تا2148)-کوشش درحاجت مومن(2149تا2159)-گشودن گرفتاری مومن(2160تا2164)-اطعام مومن(2165تا2184)-بوشاندن مومن(2186تا2189)-اظهار لطف به مومن(2190تا21199)-خدمت به مومن(2199)-اندرز دادن به مومن(2200تا2205)-اصلاح میان مردم(2206تا2211)-احیاء مومن(2212تا2215)-دعوت خانواده به ایمان(2216تا)-ترک دعوت مردم(2217تا2223)-خدا دین را به کسی دهد که اورا دوست دارد(2223تا2227)-سلامت دین(2228تا2231)-تقیه(2232تا2254)-کتمان وحفظ اسرار(2255تا2270)-مومن ونشانه های او(2271تا2309)-کمی عدد مومن(2310تا2316)-ضا به موهبت ایمان وصبربرهرچه بعد ازاو(2317تا2322)-خاطر جمعی وارامش دل مومن به مومن(2323تا)-انچه خدابواسطه مومن دفع کند(2324تا2326)-مومن دو صنف است(2327تا2329)-اندازه مسوولیت مومن برای صبر برگرفتاری او(2330تا2342)-سختی بلای مومن(2343تا2372)-فضل فقراء مومن(2373تا2397)-دل دو گوش دارد که فرشته وشیطان در انها میدمند(2398تا2400)-روحی که مومن بدان تایید میشود(2401تا)- اندازه واجب درمعاشرت(3583تا3587)-خوش سلوکی بامردم(3588تا3592)-کسیکه رفاقت با اولازم است(3593تا3599)-کسیکه همنشینی بااوبداست(3599تا3609)-دوستی کردن با مردم(3610تا3616)-اگاه کردن برادردینی ازمحبت خود(3617تا3618)-سلام کردن(3619تا3633)-انکه بایدسلام اغازکند(3634تا3638)-درجمع یک سلام ویک جواب کافیست(3639تا3641)-سلام کردن بزنها(3642)-سلام کردن بسائر ملتها(3643تا3654)-نامه نگاری بااهل کتاب(3655تا3656)-چشم بوشی وگذشت(3656تا3658)-عطسه وجواب ان(3654تا3690)-احترام بریش سفید(3691تا3696)-تکریم شخص کریم(3697تا3699)-حق شخص وارد(3700)-مجالس امانت است(3701تا3702)-سربگوشی صحبت کردن(3704تا3706)-کیفیت جلوس(3707تا3720)-شوخی وخنده(3721تا3740)-حق همسایگی(3745تا3756)-حدهمسایگی(3757تا3758)-حق رفیق درسفر(3759تا3763)-نامه نگاری بایکدیگر(3764تا3781)-نهی ازسوزاندن نامه ها(3782تا3786)

دو-صفات بد وناپسند

آزاروتحقیردیگران(2723تا2733)- استضعاف(2880تا2891)- استغفار ازگناه(2962تا2971)- اصناف مردم(2829تا2830)- اصناف مخالفین(2896تا2901)-  اعتراف بگناه واظهاربشیمانی(2935تا2942)- افشاءاسرار مذهب(2794تا2805) - اقسام گناه(2982تا2983)- انچه ازامت برداشته شده(3042تا3043)- ایمان عاریه(2914تا2918)- ایمان موجب عدم تاثیر گناه است وکفرموجب بی اثری حسنات(3044تا3049)-  بدزبانی(2607تا2620)- بیزاری ازنسب(2720تا2722)-  بنهان داشتن گناهان(2943تا2944 بیروی ازهوای نفس(2661تا2664) تالیف قلوب(2902تا2906)-  ترساندن مومن(2788تا2790)- تغییرات حالات دل(2929)-تفسیرگناهان(2996تا3000)- توبه(2949تا2961)-  تهمت وبدگمانی(2765تا2767)- خلف وعده(2774تا2775)- داستانسرائی بزیان مومن(2752تا2754)- دشنام گوئی(2756تا2764)- -سرزنش(2741تا2744) سرکشی وستمگری(2625تا2628)--سفاهت(2603تا2606)- شتاب درکیفرگناه(2984تا2995)-  شری که مردم ازان ببرهیزند(2621تا2624)- شرک(2861تا2868)- شک(2869تا2877)- شماتت(2755)- ظلم(2438تا2660)- عاق والدین(2711تا2719)- عیبجوئی(2734تا2740)- عیب مردم گرفتن(3031تا3035)- عقوبت سریع گناهان(2811تا2812)- غیبت وبهتان(2745تا2751)- قساوت وسنگدلی(2435تا2437)- قطع رحم(2703تا2710)- قهروجدائی(2696تا2702)- - کسی که برای برادرخود خیر نخواهد(2768تا2773)- کسیکه دربروی برادرخود ببندد(2776تا2779)-کسیکه باسخ مثبت ببرادرخود بدهد(2780تا2783)-کسیکه دیگریرا ازچیز خود یا دیگری منع کند(2784تا2787) کسیکه قصد کار خوب یابد دارد(2945تا2948)-  کفر(2831تا2852)-اقسام کفر(2853)-ستونهای کفر(2854)-)- گمراهی(2878تا2879)- گناه نکردن اسانتر از توبه است(3004)- لمم یاگناه صغیره(2976تا2981)- محاسبه عمل(3009تا3031)-معافین ازبلا(3039تا3041)- مکر بیوفائی وفریبکاری(2665تا2670)- منافق تیره دل ومومن روشندل(2926تا2928)-  ناسازگاری(2596تا2597)- نافرمانی خدا برای فرمانبری بنده(2806تا2810)- نفاق(2693تا2695)- نفاق ومنافق(2855تا2860)- وسوسه وحدیث نفس(2930تا2934)-)-همنشینی باگنهکاران(2813تا2828)- گناهان(2402تا2432)-گناهان کبیره(2433تا2456)-خرد شمردن گناهان(2457تا2459)-اصراربرگناهان(2460تا2462)-اصول کفروارکان ان(2463تا2476)-ریا وخود نمائی(2477تا2494)-ریاست طلبی(2495تا2502)-حیله گری درطلب دنیابوسیله دین(2503تا)-کسیکه دم ازعدالت زند وعمل دیگر کند(2504تا2508)-خود نمائی دربحث وستیزه ودشمنی با مردم(2509تا2520)-غضب(2521تا2535)-حسد(2536تا2541)-عصبیت(2542تا2549)-کبر(2550تا2566)-عجب وخود بینی(2567تا2574)-

اخلاق درج2 کافی