پیام قران(مقدمه)(1)

اشنائی جامع با قران کریم

۱-نامها و صفات قران۲: زبان لهجةو رسم الخط قرآن۳-نزول قرآن و فترت ان۴-شان نزول قرآن۵-کاتبان و قراء سبعه قرآن۶-جمع آوری قرآن۷-ترتیل یا تجوید قرآن۸-ترجمه قرآن۹-تفسیر قرآن۱۰-تاویل قرآن۱۱-اهداف قرآن۱۲-طرق هدایت قرآن۱۳-حق و باطل در قرآن۱۴-آداب قرائت قرآن

 بسم الله الرحمن الرحیم

قرآن کریم کتابی است که از سوی خداوند توسط جبرئیل امین به پیامبر برگزیده اش حضرت محمدبن عبدا... وحی و نازل گردید این کتاب شریف حاوی دستورات و سفارشاتی است جامع برای زندگی انسانی و بعبارت دیگر کتابی است برای انسان سازی و راهنمایی بشر بسوی کمال و وصول حقیقت .

 قرآن کتاب آسمانی مسلمانان است و هر مسلمانی موظف است تا حد توان در شناخت آن و مفاهیم این کتاب ارزشمند بکوشد . در این نوشتار تلاش شده است تا بخشی از اقیانوس بیکران کلام الهی به زبانی ساده تنظیم و مورد استفاده همگان قرار گیرد .

 منبع اصلی مطالب این نوشتار تفسیر نمونه حضرت آیت ا... مکارم شیرازی و همچنین تفسیر موضوعی ایشان بنام پیام قرآن که تا کنون دو دوره معارف اسلامی و اخلاق در قرآن آن منتشر گردیده و تعداد دیگری از کتب معتبر در این زمینه می باشد .

 مطالب تنظیمی در دو بخش شکلی و محتوایی بوده و برای ورود به این دو بخش مقدمه ای در 14 بند تنظیم گردیده است که آشنایی با آنها کاملا مفید است .

امید است مطالعه این نوشتار بتواند استفاده کنندگان از آنرا با گوشة کوچکی از اقیانوس بیکران قرآن آشنا نماید . ان شاءالله تعالی  

ضمنا بمصداق حدیث ثقلین( انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله وعترتی) در این تحقیق کتاب کافی معتبرترین وقدیمی ترین کتاب حدیث  نوشته مرحوم کلینی نیز مورد مطالعه قرار گرفته لذاروایت با ذکر شماره ان از کتاب مورداشاره امده است

 در این تحقیق کتاب کافی نوشته مرحوم کلینی نیز مورد مطالعه قرار گرفته لذاروایت با ذکر شماره ان از کتاب مورداشاره امده است.                 

یک: نامها و صفات قرآن

      نام اصلی کتاب خداوند قرآن است که 85 بار در کتاب خدا از  آن یادشده است .

  قرآن از ریشة قرائت و به معنای خواندن است و برخی آن را از ریشه قرن به معنای جمع کردن می دانند اما قرآن اسامی و اوصاف دیگری نیز دارد که در کتاب خداوند بدانها اشاره شده است ما در اینجا به اسامی وسپس صفات قرآن اشاره می کنیم .

الف )  نامها:  فرقان – کتاب – ذکر – تنزیل – موعظه – شفاء – هدی – رحمت – نور – حدیث – تذکره – کلام – حکم – سراج – ذکری – حکمت – نعمت – حبل – قصص -   تبیان-  بینه- بصائر – فصل – صدق – عدل – صحیفه – ضیاء - بشری –  برهان – بلاغ –  بیان –  نبا -  قول فصل – کلام ا... . .

 ب ) صفات: مجید – عزیز – کریم – عظیم – مبین – حکیم – عربی – مبارک – قیم – هادی – حق – بشیر – نذیر – منیر – شافی – منادی – ثقیل – عجب – مصدّق – مهیمن – صراط مستقیم – احسن الحدیث-ذی الذکر-علی-کبر

در مجموع حدود هفتاد نام و صفت برای قرآن کریم آمده است .

باستناد حدیث ثقلین قرآن کریم ثقل اکبر و معصومین ثقل اصغرند .

دو: زبان لهجةو رسم الخط قرآن

الف) زبان و لهجة قرآن

قرآن به زبان عربی نازل شده است و با توجه باینکه پیامبر اهل جزیره العرب و از قبیله قریش بودند لذا به لهجة حجازی و قریشی تکلم می فرمودند بنابراین سعی تمام قاریان قرآن بر این است که این کتاب عزیز را به همان زبان و لهجة پیامبر قرائت کنند .

امروزه زبان عربی یکی از شش زبان رسمی در سازمان ملل متحد است و علاوه بر 22 کشور عربی که به زبان عربی تکلم می کنند در کشورهای اسلامی به عنوان زبان دوم به کار میرود به عبارت دیگر بیش از یک میلیارد نفر از مردم جهان با زبان عربی آشنایی دارند .

اصل شانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تدریس زبان عربی را در دوره متوسطه الزامی دانسته است.

در قرآن کریم در 12آیه بمساله زبان قرآن اشاره شده است کتاب  فصلت آیاته قرآناعربیالقوم یعلمون 3 فصلت  سایرآیات عبارتنداز 12احقاف-58دخان-3زخرف-7شوری-28زمر-195شعرا-2یوسف-113طه-37رعد-103نحل و44فصلت زبان عربی و عبر ی جزء زبانهای سامی محسوب میشود.

ب: رسم الخط قرآن

در صدر اسلام قرآن با رسم الخط کوفی نوشته می شد که کلمات آن دارای نقطه ، حرکات و علائم نبودند لیکن بعدا رسم الخط نسخ که دارای سهولت و زیبایی بیشتری بود جایگزین آن شد و این رسم الخط تا کنون جاریست . در ایران قرآن را بخط فارسی که معروف به نستعلیق است نگاشته اند .

غالب قرآنهای موجود در ایران و کشورهای اسلامی بخط عثمان طه نویسنده معروف عربستان سعودی است . بهترین امتیاز کار این نویسنده تنظیم قرآن در صفحات با آیات کامل است و لذا آیه 282 بقره که طولانی ترین آیه قرآن است در یک صفحه گنجانده شده ( ص 48  ) و کل آن در 604 صفحه تنظیم گردیده است هر صفحه 15 خط باستثنای صفحات اول و آخر .

ضمنا پیامبر اسلام امی بودند و هرگز خط ننوشتند وتنها به امضاء خود می پرداختند .

آیه 48 عنکبوت چنین بیان میدارد:

و ماکنت تتلوا من قبله من کتاب و لا تخطه بیمینک اذا لارتاب المبطلون .

سه: نزول قرآن و فترت ان

الف: نزول قرآن

قرآن کریم دوبار بر پیامبر گرامی اسلام نازل شده است .

1- بصورت دفعی و یکجا:

در شب قدر در ماه مبارک رمضان در سال 41 عام الفیل

قرآن کریم در 4 آیه به این نزول دفعی اشاره نموده است ؛

انا انزلناه فی لیله القدر1قدر

انا انزلناه فی لیله المبارکه 2 دخان

شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن 185 بقره

نزل به الروح الامین علی قلبک193شعرا

در نزول دفعی قرآن از واژه انزال استفاده نموده است .

ضمنا بموجب روآیات اسلامی نزول دفعی قران درشب قدربوده و کلیه کتب الهی به پیامبران خود در ماه رمضان نازل شده است (637تا645)

2-  بصورت تدریجی:

در طول 23 سال رسالت پیامبر از 27 رجب سال 40 عام الفیل در غار حراء تا رحلت ایشان  در 28 صفر سال 11 هجری .

به این آیات توجه فرمائید:

لاتحرک به لسانک لتعجل به آن علینا جمعه و بیانه فاذا قرآناه فاتبع قرآنه ثم آن علینا بیانه 17 قیامه

و لاتعجل بالقرآن من قبل آن یقضی الیک وحیه113 طه

و قرآنا فرقناه لتقرا علی الناس علی مکث و نزلناه تنزیلا 107 اسراء

و اذا بدلنا آیه مکان آیه وا... اعلم بما ینزل103 نحل

ماننسخ من آیه او ننسها نات بخیر او مثلها 100 بقره  و سایر شواهد تاریخی و اسباب النزول

در خصوص نزول تدریجی قرآن از واژه تنزیل استفاده کرده است .

قابل ذکر است که سوره حمد غیر از نزول دفعی دوبار یکی در مکه و دیگری در مدینه بهنگام تغییر قبله از مسجد الاقصی به مسجد الحرام نازل گردیده است .

قرآن در این مورد می فرماید:

و لقد اتیناک سبعا من المثانی و القرآن العظیم  88 حجر

ب: فترت نزول قرآن

نزول قرآن به پیامبر برای مدتی قطع گردید که این امر را فترت می نامند فترت در لغت به معنی قطع تنفس ، حبس و تعطیل است . مدت این دوره حداقل 12 روز و حداکثر 4 ماه بوده است . علت این قطع نیز ظاهرا وعده ایست که پیامبر به مشرکین داده بودند بدون اینکه ان شاء ا... بگویند و این ترک اولی موجب قطع وحی گردید . پس از قطع وحی سوره والضحی نازل شد .

بسم ا... الرحمن الرحیم – والضحی و اللیل اذا سجی ما ودّعک ربّک و ماقلی    ( 1 تا 3 ضحی )

آیه قرآن در مورد ترک اولی پیامبر چنین است:

و لا  تقولن لشی انی فاعل ذلک غدا الا آن یشاءا... 23کهف

مستحب است در ابتدا سوره والضحی تا سوره ناس تکبیرو تهلیل و تحمید گفته شود .

« لا اله الا ا... وا... اکبر ولله الحمد »

استثناء یعنی آن شاءا... گفتن

چهار: شان نزول قرآن

شان نزول آیات و سوره های قرآن همان سببی است که موجب نزول قرآن شده است کلا سه عامل سبب نزول بوده است .

1-     سوال پیامبر: مانند اینکه حضرت رسول (ص) از خداوند مساله اصحاب کهف را می پرسند و سوره کهف نازل می شود

2-     لزوم حکم از جانب خداوند: مانند صدور دستور روزه برای مسلمانان پس از هجرت آنان از مکه به مدینه

کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون  179 بقره

3-     وقوع حادثه: مانند نزول سوره تبت از سوی خداوند که از حادثه توطئه ابولهب و همسرش علیه پیامبر خبر داد.

بطور کلی تعداد 150 نفر سبب نزول آیات و سوره ها بودند که شرح آن در اسباب نزول آمده است

    پنج:  کاتبان و قراء سبعه قرآن

الف: کاتبان قرآن

از طرف پیامبر چند نفر مامور به نوشتن وحی شدند که آنان را کتاب وحی می نامیدند .

تعداد کتاب وحی حداکثر 45 نفر بودند که معروفترین آنها عبارتند از:

حضرت امیر (ع) – زیدین ثابت – ابوبکر – عمر – ابن مسعود -  معاذبن جبل – ابی بن کعب

انشاء قرآن توسط حضرت رسول شخصا صورت می پذیرفته است و بوسیله کاتبان روی برگهای درخت خرما قطعات سنگ سفید و تخته و پوست و استخوان شانه یا دنده گوسفند و شتر و پارچه و گاهی روی حریر که آنها را صحف نامیده اند با خط کوفی نوشته میشد .

ب: قراء سبعه قرآن

پس از رحلت حضرت رسول قرائت های متفاوت از قرآن کریم بوجود آمد که علت اصلی آن نبودن نقطه حرکات و علائم در قرآنهای اولیه بود و این امر موجب گردید تا در قرائت قرآن تفاوتهایی بوجود آید . هم اکنون هفت قرائت از قرآن کریم موجود است که منسوب به قراء سبعه و راویان آنهاست .

قرائتی که در کشور ما متداول است منسوب به عاصم بن ابی النجودکوفی است مشهور به ابوبکر . او شیعه بود و علم قرائت را از عبدا... بن حبیب سلمی شاگرد حضرت امیر آموخت و راوی معروف ایشان  حفص می باشد .

سایر قراء معروف عبارتند از: عبدا... بن عامر دمشقی – هشام بن عمار دمشقی – عبدا... بن کئیر – نافع بن عبدالرحمن حمزه بن حبیب کوفی – علی بن حمزه کسائی . محققین علوم قرآنی علل اختلاف در قرائت را موارد زیر اعلام داشته اند:

1-فقدان نقطه وعلائم درکتابتهای اولیه(خط کوفی) 

2 – طرزنگارش

3 -  لغات متشابه و هم معنی

4 -  عوامل تجویدی

5 -  لهجه های مختلف

6 -  واژه های معجمه

شش: جمع آوری قرآن

قرآن کریم سه بار مورد جمع آوری و تنظیم قرار گرفته است .

الف ) در زمان حضرت رسول:  آن حضرت به امیرمومنان دستور فرمودند تا قطعات مختلفی را که آیات الهی بر روی آنها  نوشته شده بود جمع آوری و حفظ نمایند . جمع آوری بشکل امروزی در زمان آنحضرت صورت پذیرفته است .

ب ) در زمان ابوبکر خلیفه اول: در سال 12 هجری و بدلیل کشته شدن بسیاری از حافظان قرآن کریم در جنگ یمامه و احتمال از بین رفتن قرآن خلیفه اول دستور داد تا به سرپرستی زید بن ثابت قرآن کریم در یک مصحف جمع آوری و نسخه هایی از آن تهیه و به اطراف فرستاده شود .

ج ) در زمان عثمان خلیفه سوم: به علت گسترش سرزمین اسلام در زمان خلیفه سوم و نبودن نقطه و اعراب در قرآن که موجب اختلاف در قرائت آن شده بود عثمان دستور داد کلیه قرآنهای موجود جمع آوری شده و سپس هیاتی را به سرپرستی زید ین ثابت مامور نمود تا مجددا قرآن تنظیم گردد . در این هیات حضرت امیر  نیز حضور داشتند . قرآن فعلی حاصل کار هیات یاد شده است . در آن زمان چند نسخه از آن تهیه و به شهرهای مکه ، شام ، مدائن ، کوفه و یمن فرستاده شد .

هم اکنون نسخی از موارد یاد شده در موزة ملی پاریس و آستان قدس رضوی موجود است . لازم بذکر است در اینجا از مصحف علی یاد کنیم که آن حضرت قرآن را بترتیب نزول سوره ها و آیات تنظیم فرمودند و بدنبال آن بیانات و تفاسیری را که آن حضرت از رسول خدا درباره هر یک از سوره ها و آیات شنیده بودند بعنوان تفسیر و توضیح آورده بودند که این مصحف مورد قبول خلفا قرار نگرفت و آن حضرت آنرا تحویل ائمه بعد از خود دادند

ضمنادر خصوص عدم وجوداخنلاف درقران روایاتی امده است.(3555تا3582)

هفت: ترتیل یا تجوید قرآن

همانطور که در بند دوم راجع به زبان و لهجه قرآن آمد برای اینکه قرآن به همان زبان و لهجه اصلی آن قرائت گردد علم تجوید تدوین گردید . در این علم دو بخش مهم وجود دارد یکی آشنایی با حروف و مخارج آن و دیگری آشنایی به صفات و احکام آن – همچنین در این علم با علائم تجویدی نیز آشنا می شویم .

برای قرائت قرآن نیز مراحلی وجود دارد که عبارتند از:

روخوانی – روان خوانی – قرائت با تجوید و ترتیل – قرائت با صوت و لحن آهنگین

برای آشنایی بیشتر با جزییات موارد فوق به کتب تجوید مراجعه شود .

قرآن کریم در آیة 4 سوره مزمل قرائت با تجوید را متذکر شده است .

ورتل القرآن ترتیلا    (4مزمل)

ترتیل خود نیز به سه صورت است . تحقیق -   تدویر- تحدیر   ( 60-30-15)

روایات درخصوص ترتیل قران بصوت نیکو(3510تا3522)

هشت: ترجمه قرآن

قرآن کریم به زبان عربی نازل شده است و مسلمانان جهان از هر زبانی تلاش دارند تا قرآن را به زبان اصلی بیاموزند لیکن محققین برای آشنایی سریعتر همه مسلمانان با هر زبانی تلاش بسیاری نموده اند تا قرآن کریم را به زبانهای مختلف ترجمه نمایند قطعا بیشترین ترجمه به زبان فارسی صورت پذیرفته و تعداد آنها بسیارست . معروفترین ترجمه قرآن کریم به زبان فارسی ترجمه مرحوم محی الدین قمشه ای است . قرآن کریم به زبانهای زنده دنیا نظیر انگلیسی ، فرانسه ، چینی ، روسی ، اسپانیولی و تعداد دیگری از زبانهای دیگر نظیر اردو ، آلمانی و سواحلی نیز ترجمه شده است .

ترجمه ها گاه تحت اللفظی است که ذیل هر آیه آمده است و گاه ترجمه ای آزاد از آیه است که در مقابل آن درج گردیده است . علاوه بر آن قرآن کریم به شعر نیز ترجمه شده است .

نمونه ترجمه دقیق فارسی عبارت بسم ا... الرحمن الرحیم  ، بنام خداوند عطا بخش خطا پوش

نه: تفسیر قرآن

مراد  از تفسیر قرآن دریافت درست مطلبی است که در هر آیه  از سوی خداوند برای بشر نازل شده است . برای پی بردن به مفاد اصلی قرآن راهی صحیحتر از مراجعه به کلام معصومین وجود ندارد . بدیهی است در جاییکه از معصوم کلامی در خصوص آیه ای وجود نداشته باشد می توان از عقل صحیح کمک گرفت . تفسیر به برأی صحیح نیست و نتیجه آن تباهی انسان است .   « تفسیر کار دانشمندان هر زمان است . »

انواع و روشهای تفسیر

الف: انواع تفسیر

در حال حاضر سه نوع تفسیر از قرآن» مجید وجود دارد .

1 – تفسیر مفردات: در این نوع واژه ها و اصطلاحات قرآن کریم توضیح و تشریح می گردد مانند تفسیر مفردات راغب

2 – تفسیر تدریجی یا مسلسل: عبارت از تفسیر قرآن بترتیب سوره ها از حمد تا ناس است . بیشتر تفاسیر موجود از این نوع است مانند تفسیر نمونه آیت ا... مکارم شیرازی و تفسیر المیزان مرحوم علامه طباطبایی

3 – تفسیر موضوعی: در این تفسیر ،  موضوعی از قرآن کریم انتخاب می شود و تمام آیات مربوط به آن موضوع استخراج ونسبت به آن تفسیر به عمل می آید مانند تفسیر موضوعی آیت اله مکارم شیرازی تحت عنوان پیام قرآن که تا کنون دو دوره آن تحت معارف اسلامی و اخلاق در 13 جلد منتشر گردیده است .

بنظر اینجانب بهترین نوع تفسیر تفسیر تاریخی است باین صورت که ابتدا آیات الهی بر اساس تاریخ هستی تنظیم و سپس نسبت بدان تفسیر انجام پذیرد مثلا تفسیر از خالق جهان آغاز و سپس به خلقت جهان و بعد خلقت انسان سپس پیامبران و شرایع آنان و در نهایت به امر رستاخیز پرداخته شود .

در باب اختلاف حدیث با کتاب خدا وبدعت وغیر مجاز بودن تفسیر برای وقیاس در احکام احادیثی در کافی ج1 کتاب فضل علم امده است. (154 تا209)    

در پایان این قسمت کلیه تفاسیر موجود از قرآن کریم ذیلا آورده می شود .

مجمع البیان از طوسی – انوارالتنزیل بیضاوی – الدرالمنثورسیوطی – برهان بحرانی – المیزان طباطبایی – المنارعبده – فی ضلال سید قطب – مراغی از مراغی – مفاتیح الغیب فخررازی – روح الجنان ابوالفتوح رازی – اسباب النزول واحدی – قرطبی از قرطبی – روح المعانی آلوسی – نورالثقلین از حویزی – صافی از فیض کاشانی – تبیان از شیخ طوسی – نمونه از مکارم شیرازی ( 17 مورد )

ب: روشهای تفسیر

قرآن را به دو گونه تفسیر می نمایند .

1 – آیات قرآن را با سایر آیات مقایسه و تفسیر می نمایند مانند روش مرحوم طباطبایی در تفسیرالمیزان به این روش تفسیر قرآن با قرآن می گویند به عنوان مثال در سوره حمد از سه دسته اشخاص صحبت شده است .

اول: انعمت علیهم: در آیات 3 و 4 سوره بقره این دسته مومنین تعبیر شده اند . الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوه و مما رزقناهم ینفقون والذین یومنون بما انزل الیک و ما انزل من قبلک و بالاخره هم یوقنون    3و4 بقره

دوم: غیرالمغضوب علیهم: در این رابطه در سوره بقره اینگونه آفراد به کآفران تعبیر شده اند . آن الذین کفرواسواء علیهم ءانذرتهم ام لم تنذرهم لا یومنون . ختم ا... علی قلوبهم و علی سمعهم و علی ابصارهم غشاوه و لهم عذاب عظیم . 5 و6 بقره

سوم: و لاالضالین: در سوره بقره این آفراد به منافقین تعبیر شده اند .

ومن الناس من یقول امنا با... و بالیوم الاخر و ما هم بمومنین یخاد عون ا... و الذین امنوا و مایخدعون الا انفسهم و ما یشعرون . . . از آیه 7 تا 20 بقره

2 – آیات قرآن را با روآیات مقایسه و تفسیر می نمایند اینگونه تفسیر را تفسیر روائی یا تفسیر با اخبار و یا ماثورمی نامند .

البته فلاسفه ، عرفاء و دانشمندان علوم هریک بر اساس عقل ، دل و دانش مربوط به تفسیر قرآن پرداخته اند و تفسیر جامع همه این موارد را شامل می شود مانند تفسیر نمونه آیت ا... مکارم شیرازی .

ده: تاویل قرآن

تاویل از ریشه اول به معنای بازگردانیدن و رجوع به اصل است و مقصود از آن پی بردن به عمق و کنه آیات  الهی است زیرا آیات الهی یک مفهوم ظاهری دارند که توسط دانشمندان و اندیشمندان قابل درک و یافتن است . اما در بطن خود مفاهیم دیگری نیز دارند که به تعبیر قرآن تنها راسخین در علم از آن آگاهند و مراد از راسخین در علم همان معصومین ع می باشند .

قرآن کریم در این زمینه می فرماید

هو الذی انزل علیک الکتاب منه آیات محکمات هن ام الکتاب و اخر متشابهات فاما الذین فی قلوبهم زیغ فیتبعون ما تشابه منه ابتغاء الفتنه و ابتغاء تاویله وما یعلم تاویله الا ا... والراسخون فی العلم  7 آل عمران

البته امروزه با توجه به غیبت معصوم باب تاویل مسدود است

در پایان این قسمت ذکر چند نکته لازم و مفید است

الف: فلسفه وجود متشابهات در قرآن

1 - وجود فنون بلاغی نظیر کنایه – مجاز – تشبیه و . . .  در مورد ظرافت و علو مفاهیم

2 – الفاظ مشترک ایجاز تعریض . .

3 – حفظ قرآن از دستبرد و نقش عالمان دین در قبال جاهلان

ب: برخی از آیات محکم قرآن عبارتند از

1 – فمن یعمل مثقال ذره خیرا یره و من یعمل مثقال ذره شرا یره      ( سوره زلزال )

2 – سوره توحید یا اخلاص از جمله آیات محکم است که سایر آیات متشابه با آن سنجیده می شوند .

ج: تاویل برخی از آیات بر اساس کتاب شیخ کلینی ( کافی)

کلمه عهددرایه124 سوره بقره بمعنای امامت است- ایات امامانند(528تا530)- اهل ذکر امامانند(538تا546)- عالمان امامانند(547و548)- راسخین درعلم امامانند یعنی اگاهان بتاویل(549تا551)- نعمت درقران امامانند(565تا568)- متوسمین امامانند(569تا573)- مراد از مثانی امامانند-مراداز اسماء الله امامانند-مراد از ستم بخدا ستم بامامان است(350تا359)- تاویلات قران درباره ولایت ائمه 92روایت(1080تا1171)- تاویلات قران ج8کافی

د: آیه دیگر از تشابه در قرآن

الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها مثانی    ( کتابی با آیات شبیه به هم و بهم پیوسته )23زمر

یازده: اهداف قرآن

بطور کلی قرآن کریم دو هدف عمده را پیگیری می کند که عبارت از نجات انسان از جهل و ظلم و هدایت او به صراط مستقیم

منظور از جهل نادانی و گمراهی است و مقصود از ظلم هرگونه خروج و تعدی از راه میانه و عدالت است که می تواند بصورتهای شرک ، فساد ، خودخواهی ، استکبار ، آفراط و تفریط تجلی کند.

قرآن از شرک بعنوان ظلمی بزرگ یاد نموده است بعبارت دیگر شرک ظلمی است نسبت به حق تعالی که اورا بحد مخلوق تنزل داده است . خودخواهی ستمی است نسبت به خود و سایر مظاهر ظلم تعدی به حقوق دیگران است و خداوند عالم و عادل است و علم و عدل خداوند از جمله صفات مهم ذات و فعل اوست و قرآن در جهت تعقیب اهداف خود می خواهد انسان را از جهل نجات داده و او را در مسیر عدالت و میانه روی به صراط مستقیم خود هدایت نماید .

آیات الهی را مرور می کنیم

1 – ذلک الکتاب لاریب فیه للمتقین2 بقره

2 – اهدنا الصراط المستقیم5 حمد

3 – نزل علیک الکتاب بالحق هدی لناس 3 آل عمران

4 – اوحی الی هذا القرآن لا نذرکم به 19 انعام

5 – آن الشرک لظلم عظیم 12 لقمان

در قرآن کریم ایمان به شش امر  طلب شده است

ایمان به خدا – ایمان به نبوت – ایمان به معاد – ایمان به قرآن – ایمان به فرشتگان – ایمان به غیب

دوازده: طرق هدایت قرآن

قرآن کریم برای هدایت مردم و نجات آنان از جهل و شرک و ظلم از چهار روش استفاده می کند

1 – انذار و تبشیر ( آینده )

این روش نسبت به آینده است یعنی مردم را از جهنم می ترساند و به بهشت ابدی امیدوار می سازد

ان الابرار لفی نعیم علی الارائک ینظرون23 و 22  مطففین

کلا آن کتاب  الفجار لفی سجین و ما ادریک ما سجین8 و 7  مطففین

2 – داستان ( گذشته )

قرآن از طریق بیان سرگذشت انبیاء و شخصیت های مثبت و منفی تاریخ و بیان کارهای خوب و بد آنان انسانها را به حقیقت امر رهنمون می سازد

لقد کان فی قصصهم عبره لاولی الالباب 111 یوسف

3 – عواقب عمل ( آینده )

در این روش قرآن تلاش می کند انسانها را از نتیجه اعمالشان آگاه سازد و اینکه انسان در گرو عمل خویش است

کل نفس بما کتبت رهینه 41 مزمل

من عمل صالحا فلسفه و من اساء فعلیها 14 جاثیه

هل جزاء الاحسان الا الاحسان 60 الرحمن

4 – شناساندن شخصیت انسان ( حال )

و بالاخره قرآن برای هدایت انسانها شخصیت واقعی آنان را بخود آنها می شناساند و برتری آدمیان را بر سایر مخلوقات تذکر می دهد تا آنها با وقوف  به شخصیت خود گرد گناه نگردند .

و لقد کرمنا بنی آدم و حملنا هم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات و فضلنا هم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا    72 اسرا

سیزده: حق و باطل در قرآن

در قرآن کریم دو راه پیش بینی شده است که یکی انسان را به سر منزل مقصود و بهشت ابدی می رساند و دیگری مقصدش گمراهی و تباهی و نهایت دوزخ است از این دو راه به نجدین  ، خیر و شر ، رشد و غی ، ( 146 انفال ) حق و باطل تعبیر شده است و کسانیکه در هریک از این مسیر قرارمی گیرند تحت عناوین زیرند:

1 – اصحاب المیمنه و اصحاب المشمئه(در اخرت)

2 – اصحاب الشمال و اصحاب الیمین (در اخرت)

3 – اصحاب الجنه و اصحاب الجحیم (در اخرت)

4 – حسن ماب و شر ماب ( در اخرت)

5 – ابرار و فجاریا اشرار (از جهت اخلاقی)

6– اتقیاء ( سعداء ) و اشقیاء (از جهت اخلاقی)

7 – متقین و طاغین (از جهت اخلاقی)

8 – مومنین و کآفران و مشرکان و منافقان (از جهت فکری)

9 –  خیر البریه و شر البریه (از جهت گروهی)

10 – حزب ا... و حزب الشیطان ( آخر سوره مجادله ) (از جهت گروهی)

11 – محسنین و مکذبین (ازجهت عملی)

12 – صادقین و کاذبین (از جهت عملی)

13 – مصلحین و مفسدین (از جهت عملی)

و بالاخره  حق و باطل

جاء الحق و زهق الباطل آن الباطل کان زهوقا   83 اسراء

چهارده: آداب قرائت قرآن

برای قرائت قرآن در خود قرآن و روآیات اسلامی آدابی معین شده است که به ترتیب عبارتند از:

1 – طهارت: یعنی داشتن وضو برای قرائت و مس آن

لایمسه الا المطهرون      79 واقعه

2 – استعاذه: قبل از شروع آیات عبارت « اعوذبا... من الشیطان الرجیم » گفته شود

فاذا قرات القرآن فاستعذ با... من الشیطان الرجیم   98 نحل

3 – بسمله: یعنی گفتن بسم ا... الرحمن الرحیم در آغاز هر سوره جز سوره برائت یا توبه و یا هر جایی که نام خداوند در آغاز آیه آمده است

البته سوره توبه فاقد بسم ا... بوده و سوره نمل دارای دو بسم ا... است

ضمنا بسم الله جز در سوره حمد جزء سوره محسو ب نمی گردد ودر جمع ایات بحساب نمیاید

اقرا باسم ربک الذی خلق          1 علق

قال ارکبوا فیها باسم ا...          42هود

انه من سلیمان انه بسم ا... الرحمن الرحیم    30 نمل

4 – با صوتی زیبا قرائت شود

5 – با دلی محزون قرائت شود

6 – بهنگام قرائت تفکر و تدبر در آیات الهی بشود که همان ترتیل قرآن است

7 – رعایت ضوابط تجویدی     ورتل القرآن ترتیلا      4 مزمل

8 – به میزانی که میسر است خوانده شود    فاقروا ما تیسر من القرآن20مزمل

9 – پیش از آغاز قرآن و در پایان آن صلوات فرستاده شود

ان ا... و ملائکه یصلون علی النبی یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما        56 احزاب

10 – در صورت استماع  قرآن سکوت کامل رعایت و در آن تدبر شود

و اذا قرء القرآن فاستمعوا له و انصتوا  لعلکم ترحمون          203 اعراف

درباب فضل قران(3459تا3479)- ثواب قرائت قران(3498تا3504)- قرائت قران ازروی مصحف(3505تا3509)

در پایان توصیه شده است سوره های کوچکتر قرائت شود چه حاوی معارف اسلامی و اخلاق و حکمتها است .