مسائل محتوایی قران(بخش اول معارف)-(محور اول-خداوند)

خداوند(لاهوت)-اثبات وجودخدا-نام وصفات خدا-اسم اعظم-لوح محفوظ-علم غیب (جدول جهان بینی)

جدول جهان بینی الهی

   خداوند یگانه(ازلیت)

  صفات ذات(جلال-جمال) یگانگی-جاودانگی-علم-قدرت

صفات فعل  خالقیت-ربوبیت-حاکمیت-مالکیت

  آفرینش جهان جبروت(ملائک)

  آفرینش جهان ملکوت(مثال)

 آفرینش جهان ناسوت(ماده)(خلق اول)

  دوره اول-گازها

 دوره دوم-ابها

 دوره سوم-خاک

دوره چهارم-نباتات

  دوره پنجم-حیوانات

 دوره ششم-(آفرینش انسان)

  الف-ماقبل تاریخ

ب-تاریخ

  1-عصر(نبوت) 

   ادم-نوح-ابراهیم-موسی-عیسی-محمد

 2-عصر(امامت) 

   الف-(حضورامام) امام علی –امام حسن –امام حسین-امام سجاد-امام باقر-امام صادق-امام رضا-امام جواد-امام هادی-امام عسکری-امام مهدی

  ب-(غیبت صغری امام مهدی)

   ج-(غیبت کبری امام مهدی

د-(ظهورامام مهدی) 

 ه-(رجعت امام علی وامام حسین)

  و-مرگ جهان(صوراول)

  برزخ جهان(چهل سال)

 احتضار(حضورشیاطین وملائکه برای نهائی کردن کار-جان کندن-دیداراهلبیت)

  مرگ توسط ملک الموت (دروازه عالم بقا)

  قبض روح وورودببدن مثالی

  برزخ

 ورودبقبروفشاران-سوال نکیرومنکر

   1-ورودبه بهشت برزخی(وادی السلام)  

  2-ورودبدوزخ برزخی(حضرموت)

  3-بلاتکلیف(درحالت خواب)

    علائم رستاخیز(اشراط الساعه)  

1-قبل ازپایان جهان(ظهورپیامبراسلام-شق القمر.......

 2-بعدازپایان جهان(تلاشی کوهها-انفجاردریاها...........)

    اغازرستاخیزتوسط اسرافیل(صوردوم)

   مواقف پنجاه گانه(حیرت-سکوت-سوال-گریز-حساب-میزان-.....) 

   اعراف(اخرین موقف)

  دوزخ 

  جهنم(گناهکاران اهل توحید)

 سعیر(جایگاه صابئین بدکار)

 سقر(جایگاه مجوسیان بدکار)

   حطمه(جایگاه یهودیان بدکار

  لضی(جایگاه مسیحیان بدکار)

جحیم(جایگاه مشرکان)

  هاویه(جایگاه منافقان)

  بهشت جاویدان

 دار الجلال(جایگاه اهلبیت

دارالقرار(جایگاه انبیا)

 دارالسلام(جایگاه اوصیا)

   جنه الماوی(جایگاه سابقین) 

جنه الخلد(جایگاه علما)

  جنه الفردوس(جایگاه شهدا) 

  جنت عدن(جایگاه صالحین) 

   جنه النعیم(جایگاه مومنین دیگر

خداوند(لاهوت)

 خداوندخالق هستی وحقیقت یگانه وبینهایت کمال وارزوی همه جویندگانست اوبزرگترین محوراصلی قرآن کریمست درخصوص خداوندمسائل زیرقابل طرح است

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

الف-اثبات وجودخدا

یک-درقرآن کریم برای اثبات وجودخداوندازفطرت انسان کمک میگیرد

1-افی ا... شک فاطر السموات والارض؟ 12 ابراهیم

2-الست بربکم؟   قالوبلی 171اعراف

سنریهم آیاتنافی الافاق وفی انفسهم 54فصلت .بجزبرهان فطرت قرآن کریم از5طریق دیگرنیزوجودخداوندرااثبات مینماید

یک-برهان نظم-وجودنظم درجهان آفرینش حاکی ازوجودمنظم انست

خلق اللیل والنهاروالشمس والقمرکل فی فلک یسبحون34انبیا

دو-برهان تغییروحرکت جهان درحرکتست وحرکت نشانه افول وتغییرونقصان ونیازمندیک محرک قدیمست.

 انی لااحب الافلین75تا79انعام

 سه-برهان وجوب وامکان همه موجودات فقیرندونیازمندیک وجودغنی بالذات است یاایهاالناس انتم الفقراالی ا... وا... هوالغنی الحمید 15فاطر و38محمد

چهار-برهان علت ومعلول

علیت رابطه وجودی میان دوچیزست.جهان معلولست ونیازبعلت دارد

 ام خلقوامن غیرشئی ام هم الخالقون 35طور

  پنج-برهان صدیقین

دلیل وجوداوخوداوست افتاب امددلیل افتاب

 اولم یکف بربک انه علی کل شئی شهید53فصلت 

  خداجوئی وخدآیابی امری فطریست اماخداشناسی امربسیاردشواریست ونیازبمطالعه بسیارداردوعلم ما ا جمالیست

  فلاسفه عالم خداوندی راعالم لاهوت مینامند

دو-اثبات خدا دراحادیث  

 اثبات خدا ازطریق حدوث جهان

اثبات خداازطریق نیاز حرکت به محرک یانیاز نظم وترتیب به منظم ومرتب

اثبات خداازطریق اقتدار او برگنجانیدن جهان دریک عدسی کوچک

اثبات خدا ازجهت سودمندی وجود او دراخرت

اثبات خدا از طریق عدم امکان وجود بیش از یک قدیم

 (210تا215کتاب توحید ازج1کافی)

ب- نام وصفات خدا

نام خداوندالله است که بیش از2500باردرقرآن کریم امده است واصل آن الاله میباشددرتورات وانجیل بنام یهوه دراوستااهورامزداودرفارسی یزدان وخداوندنام دارد.بجزنام.خداونددارای صفات واوصاف بسیاریست

  ولله الاسماءالحسنی 80اعراف درحدیثی ازرسول اکرم برای خداوند99صفت نیکوامده است اماباتوجه بذات بینهایت حقتعالی صفات ایشان بیشمارست.درقرآن کریم ازایشان127صفت یادشده است وبراسا س روآیات اسلامی تا1000نام برای خداوندامده است.درآیات22تا24حشر15موردازصفات یکجاامده است ضمناواژه ا.للهم بمعنای یاا.لله..5باردرقرآن اشاره شده است 26ال عمران-114مائده-32انفال-10یونس-46زمر

در روایات- نام خداوند الله است وبقیه اسامی اوصفات اویند اسامی وصفات غیر از خود اویند چه انها حادث اند(ح301تا304)

معانی برخی از اسماء

رحمن رحمت عام است وشامل همه میشود ولی رحیم مخصوص مومنین است

مراد از اول واخر چیست؟یعنی او دگرگون نمیشود وثابت وقدیم است اول هر چیز واخر هر چیز است

معنی الله اکبر اینست که او برتر از انست که بوصف دراید

معنی سبحان الله یعنی تنزیه خدا از هر عیب ونقص(305 تا316)

مراد از صمد چیست؟ معنای لغوی ان توبر است یعنی خداوند بی نیاز است وهمه باو نیازمندند واینکه اوغنی بالذات است وما محتاج او(319تا320)

مراد از وجه الله ذات اوست-اشتراک صفات در انسان وخدا صرفا ازجهت الفاظ است نه معانی چه میان صفات ما واو اشتراک وشباهتی وجود نداردکما اینکه دروجود نیز اینگونه است ما هرود وجود داریم لیکن او کجا وماکجا(317تا318)

      توصیف خداوند درخطبه های امیر المومنین توحید او که ازلی بوده وخلق او که ازچیزی نبوده واختراع بدون ماده است همه چیز را باندازه افریدهرچه مخلوقش دارد او درحد بی نهایت دارد  خطب 341تا348 توحید کافی)

ایا میتوان خدارا به شیئ تعبیر نمود؟ بلی او شیئ است لکن نه مانند اشیاءدیگر

در این باب7حدیث درکتاب توحید ج1کافی امده است

خدارابخدائیش  ورسولرا برسالتش وامامان وفرمانروایان را بامر بمعروف ودادگری ونبکوکاری بشناسید.حدیث 223 ازکتاب توحیدکافی

مراد ازحدیث اینست که خدارا با دیگران تشبیه مکن وهرچه مخلوق دارد ازاونفی نما ورسول را به معجزات ومسوولین رابه کار نیک ودادگری بشناس

امام فرمود کمترین درجه خداشناسی اقراربه وحدانیت اوست(ح226 ازکتاب توحیدکافی)

امام صادق فرمود الله از الاله بمعنای معبود است(ح230کتاب توحیدکافی)

احادیث راجع به لا مکان بودن خدا واینکه مکان را او افریده است(232تا239کتاب توحید کافی)

نفی نسبت وخویشاوندی بخدا(240تا243کتاب توحید)

نفی از سخن گفتن در چگونگی ذات خدا(244تا253همان کتاب)

نهی از سخن گفتن در باره ذات خدا وتاکید بر مطالعه صفات ومخلوق خدا(244تا253 ازهمان کتاب)

خداوند با چشم دیده نمیشود چراکه جسم نیست ودردل نیز احاطه نمیشود چرا که نامحدود است(254تا265)

خدا را با همان صفات او بنامید(266تا279)

خداوند جسم نیست وصورت ندارد(280تا286)

صفات خداوندبردوگونه است

 اول-ذات بخشی ازصفات مربوط بذات حقتعالیست وعین ذات اومیباشد.مجموعه صفات ذاتی خداونددر4صفت اصلی قابل جمع است که عبارتنداز

1-وحدانیت-خداوندیگانه است بیمثل ومانندوشبیه ومرکب ازاجزاءخارجی وعقلی نمیباشد.صفاتی که باین صفت اصلی بازمیگرددعبارتنداز

  احد-واحد-مشهور-معروف-غریب-فرد-کافی-وتر-موجود-غایت

  قل هوا... احد-لوکان فیهماالهه الاا... لفسدتا(1اخلاس و105انبیا)

 2-سرمد یت-خداوندجاودانه ازلی وابدیست یعنی ازابتدابوده وخواهدبود.صفاتی که باین صفت اصلی بازمیگرددعبارتنداز 

 اخر-اول-باخی-حی-دائم-سابق-سرمد-قدیم-قریب-قائم-قیوم-متین-مکین-حق-ازلی-ابدی-واجب الوجود

 ا... لااله الاا... هو الحی القیوم257بقره 

 3-عالمیت-خداوندداناست بهمه هستی وذات خودازازل تاابددرهرزمان وهرمکان وعلم اوحضوریست.صفاتی که باین صفت اصلی بازمیگردندعبارتنداز

 بصیر-باطن-برهان-جمیل-حسن-حکیم-محیط-خبیر-مدرک-دلیل-رای-سرور-سامع-سمیع-سند-شاهد-شهید-عالم-علیم-علام-فخر-قرهعین-ناطق-ناظر-نور-کاشف-کامل-کنز-معلن-عارف

 علم خداوندذاتی تفصیلی(لوح محفوظ)وفعلیست وهوبکل شئی علیم

 4-قادریت-خداوندتواناست بهرامری که درهستی امکان پذیراست صفاتی که باین صفت اصلی بازمیگرددعبارتنداز

 باذخ-جبار-جلیل-محول-ذخز-رافع-رفیع-سریع-سالم-سید-شدید-شریف-صادق-عده-عز-عزیز-معز-عظیم-علی-عالی-اعلی-متعالی-فوق-عون-معین-مستعانغالب-غناء-غنی-مغنی-فاتح-فتاح-فالق-فارج-مفرج-فاتق-فائق-قادر-قدیر-مقنی-قاهر-قهار-ماجد-مجید-منیع-ناصر-نصیر-کبیر-متکبر-کثیر-واسع-موسع-مهیمن-مکین-مانع-مطلق-حق-فاصل-فارق-مفصل-قابض-مقدر  نکته-دوصفت ذاتی وحدانیت وسرمدیت بدون اضافه بچیزی بذات باریتعالی اتصاف داردلیکن دوصفت قادریت وعالمیت بااضافه بمخلوق قابل اتصاف است

دوم-فعل-بخشی ازصفات مربوط بافعال باریتعالی است اینگونه صفات حادث وناشی ازقدرت وعلم اویند مجموعه صفات فعل خداونددر4صفت اصلی قابل جمعست که عبارتنداز

 1-خالقیت(خلق دفعی)خداوندآفریدگارهستی است وهمه چیزبااراده اوحیات داردوصفاتی که باین صفت اصلی بازمیگرددعباتنداز

 بدی-مبدء-مبدل-بارء-باعث-جاعل-محیی-خالق-خلاق-مسبب-مسخر-صانع-مصور-مضعف-معید-مغیر-فاطر-فاعل-فعال-فالق-مغنی-مقلب-ماهی-ممکن-ممیت-منشئ-منور-مکون-موسع-ماهد

 انماامرهاذاارادشیئاان یقول له کن فیکون83یس لاموثرفی الوجودالاا... (حدیث)   

 نکته-پیش ازخالقیت خدامشیت واراده اوبایدباشدتاخلق صورت بگیرد

2-ربوبیت(خلق تدریجی)-خداوندپروردگارومربی همه مخلوقاتست  وجهان لحظه ای بدون توجه اوپیش نمیرود.صفاتی کهباین صفت اصلی برمیگرددعبارتنداز

 امان-امین-مومن-انیس-مونس-مستانس-بر-بار-باسط-مبشر-مبین-مبین-تواب-مثیب-جابر-مجزل-جلیس-مجمل-مجیب-مجاب-جواد-جار-مجبر-حبیب-محبوب-محذر-داعی -مدعو-حفیظ-حافظ-حفی-حلیم-حامد-حمید-محمود-حنان-محیل-مخوف-خیر-مختار-مدبر-حرز-حاسب-حسیب-دافع-مدیل-دیان-ذارء-ذاکر-مذکور-رئوف-رب-مرتب-راتق-رجاء-راحم-رحیم-رحمان-ارحم-رازق-رزاق-راضی-رضی-مرضی-رضوان-مرغوب-مرغب-رفیق-رقیب-موهوب-مرتاح-مزین-ساتر-ستار-سلام-سامق-مسهل-شافی-شاکر-شکور-مشکور-صبور-صبار-صریخ-جبار-ضامن-طبیب-مطعم-طالب-مطلوب-مطور-عدل-عادل-عاصم-عصمت-عطوف-معطی-عفو-معافی-غآفر-غفار-غفور-غفران-غیاث-مغیث-مطرح-مفرغ-مفضل-قابل-قبیل-قاسم-مقسم-مقسط-مقیت-مقیل-ملجا-ملقن-ملهم-ملی-منان-ممهل-منجی-منذر-منزل-منزل-منعم-منفس-منول-منیل-کریم-اکرم-مکرم-کالئ-ودود-موسع-ماصل-موصوف-وافی-وفی-وقی-واقی-واهب-وهاب- 

3-حاکمیت همه هستی تحت حکومت اوقراردارندواومقنن وقاضی ووالی اصلیست.صفاتی که باین صفت اصلی برمیگردندعبارتنداز

 اله-امر-حاکم-دلیل-راشد-مرشد-رشید-راعی-مسئول-معبود-معقب-عماد-غایت-مقصود-قاضی-منی-ناهی-منتهی-ولی-والی-مولی-هادی-حکم      

 4-مالکیت همه مخلوقات وهستی ازان اوست واومالک علی الاطلاقاست.صفاتی که باین صفت اصلی برمیگردندعبارتنداز

  جامع-سلطان-شافع-شفیع-صاحب-مالک-ملیک-ملک-مقدر-مقدم-کاسر-کفیل-وکیل   

 درپایان بخش صفات باید گفت دوصفت قدوس وسبوح درقرآن کریم بعنوان صفت سلبی معروفندکه مفهوم اندوتنزیه حقتعالی ازصفات محدود ناقص وبشریست اولی تنزیه مادی ودومی تنزیه معنوی (صفات سلبیه)

نکته1-هرصفتی که ضدش قابل اتصاف بخداوندنباشدذاتی ودرغیراین صورت فعلیست

نکته 2-اسماء خداوند حادث است والفاظ ان مخلوقند.

نکته3-اسامی خداوند توقیفی است وکسی حق نامگذاری برای خداوند را ندارد

صفات خداوند دو نوع است    درروایات-

1-ذات- صفاتی که عین ذات اوست مانند قدرت وعلم .ان نیز بردوگونه است

الف- بدون اضافه مانندحیات وتوحید ب-با اضافه بغیر مانندعلم وقدرت

2—فعل-مانند خلق وحاکمیت  وان نیز بردوگونه است

الف بدون اضافه مانند مشیت واراده ب- بااضافه بغیر مانند افرینش وربانیت

تفاوت اصلی اندو دراینست که درصفت ذات ضد ان سلبی است ولی درفعل هردو قابل اتصاف است(ح286تا300)

مشیت واراده خداوند بوجودواختیار بنده تعلق میگیرد ولذا هر عملی که بنده انجام میدهد قابل اتصاف به خدا نیز هست

قبض وبسط الهی برای بندگان از باب امتحان است ونشان دادن بخود انان

افرینش سعادت وشقاوت  ازسوی خدا بمعنای تقدیر احکام واجب وحرام که مسیر سعادت وشقاوت است میباشد وخداوند نیز از سرنوشت بندگان اگاه است

مقصود از خلقت خوبی وبدی هماناتقدیر ابزار خوبی وبدی است (378تا391)   

دراعمال انسان نه جبر است ونه تفویض(قدر) بلکه امر بین الامرین است یعنی کاری را که ادمی با اختیار انجام میدهد هم منسوب به خداوند است چرا که او قدرت داده وابزار ان را فراهم نموده وهم منسوب به انسان است چرا که او اختیار انجام ان را داشته است ویا بعبارت دیگر این خداست که انسان را جبرا مختار افریده لذا منسوب باوست واین ادمی است که مختار بوده انرا انجام داده است بعبارت اخری خلقت انسان تااختیار ان جبریست واقدام ادمی با اختیار تفویضی است انسان جوری ساخته شده است که اگر چیزی بخواهد انجام میدهد واگر نخواهد ترک کند.(392تا402) 

عقل حجت خداوند بر بشر است وبازخواست از ادمی بمیزان توانمندی عقل اوست.

خداشناسی امری فطریست وخداوند انرا عطا فرموده است

هر کس هرچه داردفزونتر از دیگری ان افزونی حجت خداست

معرفت خشنودی وبیداری از جانب خداوند است

مسوولیت از زمانی اغاز میگرددکه معرفت درکار باشد

هدایت ازجانب خداوند است

در اعتقاد با دیگران ستیز نکن(410تا424)

ج-اسم اعظم

برخی تصورمیکننداسم اعظم خداوند یک یاچندلفظ است وبااگاهی بران میتوانندتصمیمات مهمی بگیرندلیکن حقیقت اینست که اسم اعظم لفظ نیست وحقیقت صفات حقتعالی است که اگرادمی ببرخی ازان متصف گردداوراقادرمیسازدتابرخی ازکارهای غیرعادی راانجام دهدماننداصف بن برخیاوزیرسلیمان وبلعم باعوردانشمندزمان حضرت موسی.درروایتی گفته شده است که اسم اعظم 73حرف دارداصف یک حرف عیسی2حرف موسی4حرف ابراهیم8حرف نوح15حرف ومحمد ص وائمه ع72حرفرامیدانستندوحرف اخرنزدخداوندست.روایت دیگری میگویداسم اعظم باالله اغازوبه هوختم میشودونقطه ندارداین جمله5باردرقرآن کریم امده است

 لااله الاهو(بقره-ال عمران-نسا-طه-تغابن) (608تا610)

د- لوح محفوظ:لوح محفوظ یا کتاب مبین همان علم خداوند است که بعنوان سمیع عالم به همه مسموعات  وبعنوان بصیر عالم به همه مبصرات وبه عنوان حکیم عالم به همه روشها وشناختهای عقلی وغیر عقلی است  تغییرات حاصله درهستی که بعلت سنتهای الهی یا تحولات ناشی از شرایط بوجود میاید در لوح محو واثبات قرار دارند وموارد حتمی در لوح محفوظ

 بداء-یعنی تغییر درقضای الهی ایا این امر بمعنای عدم اگاهی خداوند است؟ خیر چون او همان تغییر را ازقبل میدانست ومصلحتی در کار بوده است برخی معتقدند که بداء همان نسخ دراحکام است  بعضی معتقد به لوح محفوظ لوح محو واثبات اندو برخی مراتب هستی را در7مراتب میدانند مشیت-اراده-قدر- قضا-اذن-کتاب واجل که برای تحقق امری طی مراتب لازم است اجل نیز حتمی ومشروط است(360 تا377)

ه-علم غیب: علمی است که جز ذات احدیت کسی از ان اگاهی ندارد قران کریم علم غیب را به پنج مورد محصور نموده است

1-زمان قیامت 2- زمان نزول باران 3-اگاهی از انچه در رحم است 4- فردای انسان 5- محل مرگ انسان  ایات را مرور میکنیم. 63احزاب- 34لقمان – 12فاطر- 8رعد

علم غیب وعلم بداء خاص خداوند است(657تا660)

علم غیب سه نوع است 1-خاص خداوند(ایات59انعام-20یونس-67نمل)علم مخزون یامکنون

2-خاص انبیا واولیا که درصورت مصلحت خداوند دراختیار انان قرار میدهد

3- معلوماتی که برخی از ان اگاهند ولی نوعا مردم انرا نمیدانند

حضور خدا درعرش اینست که استوا با علی جنبه تسلط وغلبه دارد یعنی خداوند برمرکز قدرت هستی قراردارد(321تا330)

مراداز عرش علم خداوند است وحاملان خداوند حرکت ندارد بلکه خالق حرکت است اوبهمه چیز یکسان است او از هر رازی اگاه است. تعبیر قران عرش فرشتگانند ودرقیامت 8نفر نوح ابراهیم موسی عیسی محمد علی حسن وحسین میباشند.

مراد از کرسی قدرت خداوند است که بر همه چیز فایق است

ومراد ازروح چیست؟ روح ازریح بمعنای باد است وتناسبی میان انهاست این مورد دردو جا بکار رفته است ادم وعیسی(302تا341)